Czy cytologia ma sens w XXI wieku?

Jak powinna wyglądać nowoczesna profilaktyka raka szyjki macicy?

Ważną rolę odgrywają profilaktyczne szczepienia dziewczynek i kobiet jeszcze przed rozpoczęciem współżycia. Jest to tzw. profilaktyka pierwszorzędowa. Korzyści z wykonania szczepienia są oczywiste i skutkują zmniejszoną liczbą zakażeń wirusem HPV. Przewlekła infekcja HPV (zwłaszcza typem 16 i 18) jest głównym czynnikiem ryzyka raka szyjki macicy.
Udowodniono, że związek przyczynowo- skutkowy raka szyjki macicy z przewlekłą infekcją HPV jest silniejszy niż związek raka płuc z paleniem papierosów.

Jednak warto pamiętać, że szczepienie nie zwalnia kobiety z konieczności innych badań profilaktycznych, w tym cytologii. Powodów jest kilka, pierwszy z nich jest taki, że szczepienie nie obejmuje wszystkich onkogennych typów wirusa i pomimo tzw. odporności krzyżowej ryzyko raka szyjki istnieje również u zaszczepionej kobiety.

A co z kobietami, które nie były zaszczepione?

Dla nich dedykowana jest tzw. profilaktyka drugorzędowa, czyli wykonywanie badań przesiewowych, które pomogą wykryć stany poprzedzające wystąpienie raka szyjki macicy lub raka we wczesnym stadium. W XX wieku królowała cytologia, która można śmiało powiedzieć, uratowała miliony istnień ludzkich.

Jakie są inne badania w diagnostyce szyjki macicy poza cytologią?

W dziedzinie badań diagnostycznych dokonał się ostatnio olbrzymi postęp technologiczny. Kobiety często czują się zdezorientowane mnogością tych badań stąd postaram się nieco przybliżyć to skomplikowane zagadnienie.
Badaniem bardzo pożytecznym jest test na obecność wirusa HPV. Zazwyczaj badane jest materiał genetyczny wirusów o potencjale wysoko onkogennym w tym 16 i 18, wymaz ten jest pobierany bardzo podobnie do cytologii.
Wynik dodatni oznacza, że pacjentka jest w grupie ryzyka raka szyjki macicy, jest to niezmiernie ważna informacja dla lekarza, ponieważ od tej pory zupełnie inaczej będzie prowadzona diagnostyka tej pacjentki. Dla kobiety dodatni wynik to wielki stres, dlatego ważne jest uświadomienie jej, że infekcja nie oznacza automatycznie zachorowania na raka szyjki macicy w przyszłości a jedynie zwiększone ryzyko.
Niezmiernie istotne jest badanie tzw. markerów Ki 67 oraz p 16, pomaga ono rozstrzygnąć czy, mówiąc w uproszczeniu, wirus spowodował nieodwracalne uszkodzenia komórek czy też mamy szansę na to aby infekcja uległa samowyleczeniu. Wymaz na badanie tych markerów jest pobierany dokładnie tak jak na HPV, niekiedy markery są oznaczane w materiale tkankowym z biopsji szyjki macicy.

Zatem czy pobieranie cytologii ma nadal sens?

Oczywiście, że tak. Cytologia ma wciąż wiele zalet. Jest też badaniem stosunkowo niedrogim w porównaniu do omawianych powyżej. Warto jednak podkreślić, że obecnie rekomendowana jest cytologia tzw. LBC czyli na podłoże płynne. Wymaz z szyjki pobierany jest na specjalne podłoże i jednocześnie, jeżeli są wskazania można jedocześnie przeprowadzić i test na HPV i oznaczenie markerów Ki 67 i p16.

Co więc powinna zrobić kobieta, która chce dbać o swoje zdrowie, jakie badanie wybrać?

Przede wszystkim w tym współczesnym zalewie informacji, obrać prawidłową drogę powinien pomóc jej lekarz, specjalizujący się w danym zagadnieniu.

Jeżeli chodzi o postępowanie profilaktyczne, to obecnie rekomendowany jest tzw.co -testing czyli cytologia LBC + test HPV HR dla każdej pacjentki. Oczywiście tak szerokiego zakresu badań nie trzeba powtarzać co roku. Przyszłość może być taka, że cytologia, do której wszystkie kobiety są przyzwyczajone i w zasadzie każdy o niej słyszał, nie będzie badaniem przesiewowym a będzie nim test na DNA HPV HR. Czas pokaże.