Diagnostyka przyczyn niepłodności partnerskiej nie powinna przypominać szukania mądrego cytatu w książce na chybił-trafił.
Zofia Borowiec: Diagnostyka przyczyn niepłodności partnerskiej nie powinna przypominać szukania mądrego cytatu w książce na chybił-trafił. Może się zdarzyć, że szukając danego zdania odnajdziemy je otwierając książkę losowo, z zamkniętymi oczami. O wiele rozsądniejszą metodą poszukiwania jest przeczytanie książki i napotkanie tego zdania, dodatkowo zyskując jego kontekst. Podobnie jest z szukaniem przyczyn niepłodności – można wykonywać wiele przypadkowo wybieranych badań, ale znacznie skuteczniejsze jest systematyczne przeanalizowanie możliwych przyczyn, sytuacji medycznej i życiowej leczonej pary oraz zaproponowanie planu postępowania.
Przyczyna może ukrywać się wszędzie: od zaburzeń hormonalnych, przeszkód anatomicznych, problemów immunologicznych po kwestie chorób przewlekłych czy nawet barier psychologicznych.
Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego i Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii: Niepłodność to niezdolność do osiągnięcia ciąży w czasie 1 roku współżycia bez zabezpieczenia. Problem ten dotyczy około 20% osób w wieku rozrodczym, w Polsce szacuje się, że jest to ok. 1,5 mln par.
Jeden rok oczekiwania na ciążę bez upragnionego efektu jest wskazaniem do rozpoczęcia diagnostyki, która powinna dotyczyć obojga partnerów. W uzasadnionych medycznie przypadkach okres ten może ulec skróceniu, co należy rozważyć np. gdy wiek kobiety przekracza 35 lat, występują zaburzenia cyklu miesiączkowego, patologia narządu rodnego oraz kiedy rolę odgrywa czynnik męski niepłodności. Eksperci w dziedzinie rozrodu opracowali rekomendacje w zakresie diagnostyki i leczenia, które nie zawierają ściśle obowiązujących reguł postępowania w przypadku niepłodności, a raczej wskazują argumenty i źródła wiedzy przemawiające za określonym rozwiązaniem problemu.
Wybór postępowania powinien być przemyślaną decyzją lekarza, przy pełnej akceptacji metod przez osoby starające się o dziecko – a więc wspólnym działaniem przy zastosowaniu powyższych wytycznych.
U kobiety początkiem działania jest rzetelnie zebrany wywiad, następnie: badanie przedmiotowe i badanie ginekologiczne, konkretne oznaczenia poziomów hormonów oraz odpowiednio dobrane badania obrazowe.
Ocena funkcji jajnika powinna objąć wywiad kliniczny dotyczący regularności miesiączkowania i diagnostykę jajeczkowania (pomiar stężenia progesteronu w fazie lutealnej oraz badanie ultrasonograficzne).
Badaniami obrazowymi o udowodnionej wartości w diagnostyce budowy anatomicznej żeńskiego układu rozrodczego są ultrasonografia oraz histerosalpingografia (HSG) lub histerosalpingosonografia kontrastowa (SIS lub HyCoSy).
Jeżeli lekarz podejrzewa na podstawie objawów klinicznych patologię jajowodów może dodatkowo poszerzyć diagnostykę o laparoskopię z badaniem drożności jajowodów, natomiast w diagnozowaniu nieprawidłowości macicy główną rolę odgrywa histeroskopia.
Bazowym elementem diagnostyki przeprowadzanym u mężczyzny jest badanie nasienia, na zasadach określonych przez WHO.
Należy zaznaczyć, że istnieje też pewien odsetek tak zwanej niepłodności niewyjaśnionego pochodzenia – tutaj postępowanie po przeanalizowaniu wszelkich możliwych przyczyn jest jednym z najpoważniejszych wyzwań klinicystów.
Biorąc pod uwagę zasady nowoczesnej medycyny (EBM – evidence based medicine = medycyna oparta na faktach), zalecenia towarzystw naukowych oraz mając na uwadze przede wszystkim dobro pacjentów – należy pamiętać, że główną rolę odgrywa wyważone, indywidualne podejście do każdej pary i zaproponowanie najlepiej dla niej dobranych badań diagnostycznych. A takie postępowanie pozwala zwiększyć szanse na powodzenie – zdrowe, donoszone i wyczekane dziecko, które jest wspólną radością rodziców i lekarza prowadzącego.